Dawniej „umierające miasto", dziś wysoki potencjał rozwoju.
W ramach trwających prac nad aktualizacją strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko–mazurskiego do roku 2025, przygotowana została ekspertyza „Konkurencyjność Warmii i Mazur – diagnoza problemowa". Opracowanie dostępne jest na stronie www.strategia2025.warmia.mazury.pl. Jej autorami są wybitni specjaliści od polityki rozwoju regionalnego, warszawscy profesorowie Jacek Szlachta i Wojciech Dziemianowicz. Opracowanie zawiera interesujące dane i wnioski dotyczące Gołdapi. Diagnoza obejmująca lata 2004-2010 analizuje potencjał rozwojowy gmin rozumiany jako suma trzech wymiarów: zamożności, nowoczesności (modernizacji) i konkurencyjności.
zamożność
Na wskaźnik zamożności składają się zmienne: dochody własne gmin na mieszkańca w zł (w Gołdapi wysoko), liczba pracujących w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, bezrobotni na 1000 mieszkańców, udział lasów w powierzchni gminy. Jak napisali autorzy: „na mapie zamożności wyróżniają się dwie gminy miejsko-wiejskie: Gołdap i Olecko". Trafiły one do I grupy gmin liczącej 24 samorządy spośród 116 gmin Warmii i Mazur. Gminy Banie Mazurskie i Dubeninki znalazły się w grupie V (23 gminy) o najniższym potencjale ze względu na zamożność.
nowoczesność
Zmienne tworzące ten wskaźnik to: liczba pracujących w usługach rynkowych na 1000 mieszkańców, podmioty prywatne na 1000 mieszkańców, liczba organizacji społecznych na 1000 mieszkańców, powierzchnia użytkowa mieszkań w m2 przypadająca na mieszkańca. Wśród wniosków autorów dotyczących syntetycznego wskaźnika nowoczesności to obserwacja, iż nowoczesność koncentruje się w miastach. „Ponownie wysoko plasują się oddalone od centrum regionu gminy Gołdap i Olecko, a także niemal wszystkie ośrodki miejskie." W tej kategorii Gołdap znalazła się w II grupie (23 samorządy).
konkurencyjność
Zmienne tego wskaźnika to: zmiana ludności 2004-2010 na 1000 mieszkańców, firmy z udziałem zagranicznym na 1000 mieszkańców, udział osób z wykształceniem wyższym.
Łącznie, jeśli chodzi o konkurencyjność gmin Gołdap znalazła się w III kategorii wśród 23 samorządów, w połowie stawki wszystkich gmin regionu.
wskaźnik syntetyczny potencjału rozwojowego gmin
Autorzy stwierdzają, iż na podstawie rozkładu wartości wskaźnika syntetycznego potencjału rozwojowego w 2010 roku można sformułować następujące wnioski. Istnieją dwa duże obszary o wysokim potencjale rozwojowym – „obszar olsztyński" czyli miasto Olsztyn i okoliczne gminy oraz obszar wokół Elbląga. Podobnie potencjał taki występuje w Ełku i prawie wszystkich miastach. Autorzy znowu zauważają: „warto podkreślić, że wysokim potencjałem rozwojowym charakteryzuje się ponadto sześć specyficznych gmin. Są to cztery gminy turystyczne: gmina wiejska i miasto Giżycko, oraz gminy miejsko-wiejskie: Mikołajki i Węgorzewo. Nieco na wschód oddalone są kolejne dwie gminy o wysokim potencjale rozwojowym tj. Gołdap i Olecko". W regionie występują dwie duże strefy o niskim potencjale – północna część województwa i południowe rubieże. „Bez wątpienia potencjał rozwojowy gmin uzależniony jest od dostępności komunikacyjnej, a także od specyficznych walorów danego miejsca. Do tych walorów należą m. in. atrakcyjność turystyczna, obecność dużych inwestorów, specjalna strefa ekonomiczna."
wnioski dotyczące Gołdapi
W 2003 roku gmina Gołdap posiadała przeciętny potencjał rozwojowy jako jedna z 41 gmin tej kategorii. Wysoki potencjał miało 31 gmin, niski zaś 44, w tym Banie Mazurskie i Dubeninki. W roku 2010 Gołdap dołączyła do gmin o wysokim potencjale rozwojowym mierzonym wskaźnikiem syntetycznym. Do kategorii wysokiego potencjału zaliczono 33 gminy regionu, do przeciętnego 43, a niskiego 40 (w tym Banie Mazurskie i Dubeninki). Gołdap jako jedna z 14 gmin poprawiła swoją pozycję, bez zmian pozostało 93 gminy a 9 gmin odnotowało spadek. Na Mazurach do kategorii gmin o wysokim potencjale rozwojowym w 2010 zaliczono: miasto Ełk, miasto Szczytno, miasto Mrągowo, miasto Kętrzyn, gminę wiejską i miasto Giżycko, gminę Mikołajki, gminę Węgorzewo, gminę Olecko i gminę Gołdap. Istotna różnica jest taka, że wszystkie te mazurskie gminy znajdowały się w najwyższej kategorii już w 2003 roku. Od 2010 gmina Gołdap jako jedyna dołączyła do tego grona. W pasie samorządów na styku z granicą z obwodem kaliningradzkim do gmin o wysokim potencjale rozwojowym należą, patrząc od zachodu: gmina Frombork, miasto Braniewo, miasto Bartoszyce, miejsko – wiejskie gminy Węgorzewo (charakter turystyczny, położenie nad Wielkimi Jeziorami Mazurskimi jest istotnym atutem) oraz Gołdap.
Profesorowie opracowali też dla roku 2010 wskaźnik konkurencyjności wszystkich gmin w Polsce. „ Jest to wskaźnik obrazujący rzeczywisty efekt wyborów przedsiębiorców, ludności, turystów jak i skuteczności władz lokalnych w zabieganiu o środki UE". Autorzy odnotowują iż Giżycko i Gołdap „wypadają bardzo pozytywnie w rankingu". Drugi wskaźnik konkurencyjności gmin w Polsce opisuje zmiany w latach 2006-2010. Gołdap znalazła się w II kategorii na pięć wydzielonych. Trzeci z kolei syntetyczny wskaźnik opisuje poziom rozwoju funkcji turystycznej w 2010 roku. Gołdap zaliczono do I kategorii.
Wyniki analiz wysokiej klasy naukowców potwierdzają, iż Gołdap jest przykładem spektakularnego sukcesu. W okresie transformacji ustrojowej na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku ośrodek o najwyższym w historii Polski wskaźniku rejestrowanego bezrobocia, jedna wielka masa upadłościowa po bankructwie większości przedsiębiorstw państwowych, „umierające miasto" – jak pisała wówczas jedna z gazet.
Gołdap nie dała się jednak pochłonąć czarnej dziurze beznadziei , bierności i braku perspektyw rozwojowych. Wypracowane lokalnie pomysły, determinacja samorządu, zbiorowy wysiłek mieszkańców, jak potwierdzają te niezależne analizy, zaczynają przynosić efekty. Gołdap przestała być kojarzona jako „czerwona latarnia" pozbawiona perspektyw, skazana na upadek, a jest wskazywana jako przykład sukcesu, awansu cywilizacyjnego i dobrych pomysłów na rozwój.
Obecnie bezrobocie w powiecie gołdapskim, nadal wysokie, jest najniższe spośród peryferyjnych powiatów nadgranicznych, niższe niż w kilku położonych bardziej dogodnie. Oczywiście daleko do satysfakcji. Nie jest łatwo żyć na peryferiach. Niemniej wyniki analiz ekspertów pokazują, iż Gołdap jest na linii wznoszącej a nie jak wcześniej – na równi pochyłej.
Warto wykorzystać tę wiedzę podczas prac nad strategią rozwoju Gołdapi.
Jarosław Słoma